GUIDA ALLA
| LA è APERTA |
La lettera "e" ha suono aperto nei seguenti casi:
| dittongo -ie- |
bandièra, ièri, ièna, cavalière,
chièsa, pièdi, diètro, dièdro eccezioni: nei suffissi dei vocaboli di derivazione etnica (ateniése, pugliése, marsigliése) nei suffissi dei diminutivi in "-ietto" (magliétta, fogliétto, vecchiétto,ecc.) nei suffissi dei sostantivi in "-iezzo" (ampiézza) nei vocaboli chiérico e bigliétto |
| quando è seguita da vocale |
colèi, costèi, fèudo, idèa,
lèi, mièi eccezioni: nella desinenza "-ei" del passato remoto (credéi); nelle preposizioni articolate (péi, néi, déi) nell'aggettivo dimostrativo quéi |
| quando è seguita da consonante dopo la quale vengono due vocali |
assèdio, gènio, egrègio, prèmio eccezioni: quando è seguita dalle sillabe "-gui-", "-gua-", "-guo-" (diléguo, perséguo, séguito, trégua) e nei vocaboli frégio, sfrégio. |
| parole straniere che terminano con consonante | hotèl, rècord, rèbus, sèxy, prèmier, sèltz, nègus |
| parole di origine straniera tronche | caffè, bignè, tè, gilèt |
|
desinenze del condizionale -èi -èbbe -èbbero |
vorrèi, farèi, farèbbe, crederèbbero, dirèbbe, marcerèbbe, marcirèbbero, circolerèbbero, fraintenderèbbero, comprerèbbe, accetterèbbero, colpirèbbe, tradurrèbbero |
|
terminazioni -éda -ède -èdo -èdi |
cèdo, corrèdo, erède, prèda,
schèda, arrèdo, sède, sèdi eccezioni: nelle forme verbali di crédere e vedére (crédo, védo, crédi, védi) nelle forme verbali derivate (provvédo, ricrédo, miscrédo, ravvédo, rivédo) nel vocabolo féde. |
| -èca -èco -èche -èchi | tèca, èco, gèco, cortèco, trichèchi, discotèche, enotèca, bibliotèca, paninotèca, videotèca, Grèco, Guatemaltèco, Aztèco, Zapotèco, Toltèco, Uzbèco |
| -èdine | salsèdine, pinguèdine, raucèdine, torpèdine, intercapèdine, acrèdine |
|
terminazioni -èllo -èlla |
pagèlla, mastèllo, èllo, sorèlla,
fratèllo, fardèllo, spinèllo, porcèllo, padèlla, caramèlla,
lavèllo, manovèlla spesso usate anche come suffissi di diminutivi
e/o vezzeggiativi come asinèllo, torèllo, praticèllo, bricconcèlla,
cattivèlla, orticèllo eccezioni: nelle preposizioni articolate (dél, déllo, délla, déi, dégli, délle, nél, nélla) negli aggettivi dimostrativi (quél, quéllo, quélla, quéi, quélle, ecc.) nei vocaboli stélla e capéllo |
| -èmo -èma -èno -èna | teorèma, anatèma, problèma, apotèma, crisantèmo, Polifèmo, eritèma, Trasimèno, falèna, altalèna, cantilèna, trèno |
| tutti i gerundi e terminazioni -ènda -èndo |
agènda, bènda, tremèndo, orrènda,
corrèndo, temèndo, cuocèndo, aprèndo, leggèndo, facèndo,
morèndo, starnutèndo, ferèndo, mettèndo eccezioni: scéndo e véndo |
| -èndere |
appèndere, sorprèndere, attèndere,
intèndere eccezioni: scéndere e véndere |
| -ènne -ènnio | decènne,
undicènne, ventènne, tredicènne, sessantènne, quarantaquattrènne biènnio, triènnio, millènio, cinquantènnio |
| nomi etnici in -èno | madrilèno, cilèno, nazarèno |
| -ènsa -ènse -ènso | sènso, intènso, forènse, dispènsa, mènsa, melènso, parmènse, pènso, ripènso |
|
participio presente e -ènta -ènte -ènto -ènti |
lènte, gènte, accidènte, sovènte,
corrènte, silènte, consulènte, sedicènte, seducènte, mittènte,
ponènte, avènte, dormiènte, perdènte, spingènte, cedènte,
contraènte, aderènte, facènte, bevènte, tagliènte eccezioni: tutti gli avverbi in "-mente" (abilménte, benevolménte, incessanteménte, correttaménte, generalménte, scioccaménte, duraménte, simpaticaménte, facilménte, inopinataménte, assurdaménte, esattaménte) nei vocaboli vénti (numero), trénta nei vocaboli in "-mento", "-mente", "-menta", "-menti" (laménto, paviménto, moménti, torménto, ménta, seménte) |
| -ènza | aderènza, sènza, partènza, urgènza, lènza, licènza, ricorrènza, invadènza, maldicènza |
| -èrbo -èrba | risèrbo, acèrbo, sèrbo, supèrbo, èrba, sèrba |
| -èrbia | supèrbia |
| -erio -èria | misèria, sèrio, putifèrio |
| -èrno -èrna |
etèrno, quadèrno, lucèrna,
invèrno, matèrno, tavèrna, govèrno, lantèrna eccezioni: nel vocabolo schérno |
| -èrro -èrra | tèrra, fèrro, guèrra, affèrro, sottèrro, sèrra, vèrro, sottèrra |
| -èrso -èrsa | pèrso, emèrso, vèrso, tèrso, sommèrso, dispèrsa, detèrsa, rivèrsa |
| -èrto -èrta -èrte |
apèrto, copèrta, incèrto, soffèrto,
consèrte, cèrto eccezioni: nei vocaboli érta (salita), érto (scosceso) nell'espressione "all'érta". |
| -èrvo -èrva | sèrvo, cèrvo, risèrva, nèrvo, coacèrvo |
| -èrvia | protèrvia |
| -èrrimo | integèrrimo, aspèrrimo, acèrrimo, celebèrrimo |
| -èsimo | centèsimo, millèsimo, milionèsimo, ventèsimo, trentèsimo |
| -èstre -èstro -èstra -èstri | alpèstre, terrèstre, palèstra, canèstro, finèstra, pedèstre, maldèstro, ambidèstro, dèstra |
| -ètti -ètte -èttero | credètti, dovèttero, stèttero, cedètte |
| -èzio -èzia | inèzia, scrèzio, facèzia |
